शोधग्रामचे पक्षी

गडचिरोलीत साधारणपणे मार्च मध्ये ऊन तापायला लागतं. भीती वाटावी इतका कडक उन्हाळा येथे पडतो. ४५ सेल्सियस पर्यंत सहज तापमान जाते. मात्र या उन्हाळ्याची मी आतुरतेने वाट पाहत असतो. उन्हाळ्यात गडचिरोलीच्या सगळ्या जंगलातून जणू आमच्या घराभोवती पक्षी जमा होतात. कुलरमधून पाझरणारे, ठिबकमधून गळणारे पाणी पितात. कुलरच्या थंड हवेचा अस्वाद घेत खिडकीत रांग लावून बसतात. paradise flycatcher (स्वर्गीय नर्तक) या अतिशय सुंदर पक्ष्याला शोधण्यासाठी मी आकाशपाताळ एक करायचो, तो आमच्या धुणं वाळत घालायच्या दोरीवर येऊन बसतो. Tickell's Blue Flycatcher (नीलीमा) आमच्या खिडकीत घरटं करतो.

हे पक्षी, त्यांचे सुंदर रंग, विणीच्या काळात येणारा पिसारा-फुटणारा आवाज, प्रणयाराधना, त्यांची घरटी, मासेमारी, हवेत झेप मारून माशा पकडणे सगळंच अद्भुत आहे. हा खजिना आपल्या भोवतीच आहे. वाघ पहायला बुकींग करून ताडोबाला जावे लागते. पक्षी मात्र सगळीकडेच असतात. मी हैदराबादला असताना अगदी सिमेंटच्या जंगलातही दिसायचे. खरं सांगतो, हे पक्षी पाहण्याचा आनंद वाघ पाहण्यापेक्षा मुळीच कमी नसतो. आपल्यासारखे जे लोक वेद शिकू शकत नाहीत, त्यांच्यासाठी सहज उपलब्ध असा तो विठ्ठल आहे. मात्र आपल्या भोवती असले तरी अनुभवण्यासाठी काळजी घ्यावी लागते. आपलंच तुणतुणं लावायची मला सवय असेल, तर कितीही सुंदर शीळ घातली तरी पक्षी ऐकू येत नाहीत. मनात माझेच विचार सुरू असतील, तर समोर असूनही पक्षी दिसत नाहीत. त्यादृष्टीने छोटे पक्षी माझे खूप मोठे गुरू आहेत. दुस-यांचे ऐकायला शिकवतात, सध्या जगत असलेला क्षण enjoy करायला शिकवतात.

चौथीत एका परीक्षेत नंबर आला म्हणून मंजिरी मावशीने सलीम अलींचे Book of Indian Birds दिले. माझ्या आयुष्यातले ते सर्वांत मोठे gift. त्यातली चित्रे बघत पक्षी ओळखायला शिकलो (इंग्लिश वाचता यायचे नाही.), शिकत आहे. पुढे आईने हे पक्षी चित्रबद्ध करायला कॅमेरा दिला. माझी ही आवड पाहून अनिता (Heather Ann Gardener) या मैत्रिणीने सध्याचे latest पुस्तक Birds of Indian Subcontinent दिले. सर्वांचा मी ऋणी आहे.

या अल्बममधले फोटो हे शोधग्राम व २ किमीच्या परीघात मला दिसलेले पक्षी. हिमनगाचे एक टोक. या फोटोंमध्ये कलाकौशल्य नाही. फोटोग्राफीच्या अॅंगलने बहुतेक सगळे सुमार फोटो आहेत. मात्र आपल्याभोवती असणा-या मोठ्या जगाचा मी खूप छोटा भाग असल्याचे भान मला यातले पक्षी मला देतात. त्याच वेळी मी कधीच एकटा नसल्याचा दिलासा देतात. या सुंदर मित्र-मैत्रिणींची तुमच्यासोबत ओळख करून देत आहे...